Ontdek de Ardèche vanuit Lanas

Lanas

Uiteraard het mooiste dorp omdat wij er wonen.

Balazuc

Prachtig dorp op 2 kilometer van Lanas op een van de kliffen aan de oever van de Ardècherivier.

Vogue

Prachtig dorp op 2 kilometer van Lanas op een van de kliffen aan de oever van de Ardècherivier.

Largentière

Gezellig stadje, gelegen in een vallei heeft een gouden tijden gekend dankzij de zilvermijnen.

Chassiers

Vinezac

Een levend fossiel aan de Ardèche

Nadat wij ons oog lieten vallen op een huis in Lanas, gingen we uiteraard googelen hoe het middeleeuwse dorpje aan de Ardèche eruit zag. Bij toeristen is Lanas met zijn 450 inwoners redelijk onbekend. Dat is ook niet zo vreemd omdat enkele kilometers verderop twee prachtige dorpen aan de Ardèche prijken met het predicaat 'Village de caractère': Balazuc en Vogüé. Toch is Lanas uniek door zijn zeer compacte bebouwing. Het middeleeuwse karakter is bijzonder goed bewaard gebleven.

Lopen met Einstein door de steegjes

Elke keer als we de hond uitlaten is het een plezier om door de nauwe steegjes te lopen die voor een groot deel overdekt zijn met gewelfde passages. Elk gebouw draagt zijn littekens van honderden jaren bewoning, je kan de rijke geschiedenis aflezen uit de muren, trapjes en poorten. Tegen het oude dorpshart ligt een lommerrijk plein met gezellige terrassen waar oude platanen uit 1877 staan. Een prachtige stenen brug uit 1902 verbindt Lanas met de naburige dorp Sint-Maurice. Binnen 200 meter loop je het dorp uit en kom je in de landerijen of kan je langs de kloofwand van Ardèche wandelen naar Balazuc of Vogüé.

Een kapel

Lanas ontstond bij een doorwaadbare plaats waar de Auzon in de Ardèche stroomt. De bevolking leefde van het hoeden van schapen en geiten en het weven van wol. Hier zou de plaatsnaam van afgeleid kunnen zijn, het Franse woord 'laine' betekent 'wol'.

Lanas wordt in documenten voor het eerst genoemd in 1154, het jaar waarop de bisschop van Viviers de Sint-Eustachekapel en zijn parochie overdraagt aan de benedictijner nonnenabdij Saint-André-le-Haut in Vienne. Als bezit van de kloosterorde viel Lanas niet meer onder de suzereiniteit van de bisschop. De Sint-Eustachekapel stond in de oude dorpskern en was gewijd aan Sint-Eustace. Eustachius was een Romeinse soldaat die weigerde christenen af te slachten. Als martelaar werd hij heilig verklaard. Hij is de patroonheilige van de gemeente Lanas.

Middeleeuws castrum

Vlakbij de kapel vestigde zich een edelman die in de 12e eeuw een versterkte woontoren (donjon) bouwde. Van dit kasteel zijn tegenwoordig de restanten opgenomen in de huidige bebouwing. Hoewel de Fransen voor zo'n versterkte adellijke woning het woord château gebruiken, moeten we er ons niet te veel grandeur bij voorstellen. Vanaf de 13e eeuw was er in Lanas een gedeelde heerschappij; er worden minstens drie heren vermeld die woonden in versterkte huizen met een toren. Om de vertrekken met elkaar te verbinden bouwden de kasteeelheren ruimtes over de straatjes heen. Dankzij deze verbindingen konden de bewoners binnen hun eigen complex vluchten in de roerige tijden van de Honderdjarige Oorlog.

Rond het kasteel werd in de 12e-13e eeuw een versterkt dorp gebouwd: een castrum. De muren van de woningen aan de dorpsrand kregen de functie van een verdedigingsmuur. De ontstaansgeschiedenis verklaart waarom Lanas als enige van de castra op een vlak terrein was gebouwd. De andere versterkte dorpen liggen beter verdedigbaar boven een berg.

Uitbreiding en tweede muur

In de buitenmuur van het huis van onze buren zitten nog spleten voor boogschutters.

In de middeleeuwen groeide het dorp en ten tijde van de Honderdjarige Oorlog bouwden de dorpelingen in de jaren 1420 een tweede muur rond het dorp. Ook deze muur bestaat uit versterkte woningen. Eén van deze woningen bewonen wij. In sommige gevels (waaronder de gevel van onze buren) zijn nog verticale spleten te zien waar boogschutters hun pijlen konden afschieten. De contouren van de oude en nieuwe cirkelvormige muren zijn tegenwoordig vanuit de lucht nog steeds goed te zien.

In de middeleeuwen kwam de rijkdom van de Heer van Lanas niet voort uit de inkomsten uit zijn landerijen, maar uit het gebruik van molens, ovens en de doorgang over de rivier. Er was toen nog geen brug. Een plaatselijke historicus schreef: "Alle onderdanen moesten hun graan malen in de molens van Lanas, brood bakken in de ovens van de Heer en met zijn boten de rivier de Ardèche oversteken." In het feodale stelsel waren de edelen van Lanas de leenmannen van de heren van Vogüé en Balazuc. Alle heren van Vogüé drukten hun stempel op Lanas, zo zorgde Melchior van Vogüé in 1641 voor de oprichting van een school. Na de Franse Revolutie werden de laatste feodale resten opgeruimd.

Hoewel de structuur van het oude dorpje vrijwel intact is gebleven veranderden de functies van de gebouwen. Van de woontorens zijn er tegenwoordig nog twee bewaard gebleven. De gebouwen waar de ruiters en paarden van het eerste kasteel waren gehuisvest, werd een begijnhof en tegenwoordig is het in particulier eigendom en wordt o.a. onder de naam 'Les Jardins du Couvent' verhuurd als vier chambres d'hôtes. De Sint-Eustachekapel raakte geruïneerd en deze is in het begin van de 20e eeuw gerestaureerd en in gebruik als woning.

Protestante vrijplaats

Lanas werd, net als veel andere dorpen in de Ardèche, zwaar getroffen door de godsdienstoorlogen. De bewoners werden in 1573 op harde wijze vrijgekocht door de protestanten. Na de contrareformatie werden de protestante vrijplaatsen steeds meer onderdrukt en na de intrekking van het Edict van Nantes in 1685 werden de protestanten (hugenoten) persoonlijk vogelvrij verklaard. Zij waren gedwongen om te kiezen tot de 'terugkeer naar de moederkerk' of emigratie. Door de godsdienstoorlogen waren de religieuze gebouwen in Lanas zwaar beschadigd. De nonnen van het begijnhof verlieten in 1639 hun begijnhof.

Lanas behoorde vanaf de begintijd tot de parochie van de gemeente Saint-Maurice-d'Ardèche; het naburige dorp dat aan de andere kant van de rivier ligt. Op een nog onbekend moment bouwde men net buiten het oude dorpscentrum van Lanas een parochiekerk, gewijd aan Saint Léocadie. Deze kerk werd in documenten voor het eerst genoemd in 1652, verder is er weinig over bekend. Waarom deze kerk buiten de veiligheid van het ommuurde dorp staat is wat raadselachtig. Toen deze kerk niet meer voldeed heeft men op de fundamenten een nieuwe kerk gebouwd. De nieuwe kerk werd in 1836 voltooid en is gewijd aan Allerheiligen.

Gesplitst en weer verbonden

kaart Lanas kadaster 1813

Lanas maakte deel uit van dezelfde gemeente als het naburige dorp Saint-Maurice, dat aan de overkant van de Ardèche ligt. De rivier kon alleen bij rustig en laagwater met een veerboot worden overgestoken. Deze barrière gaf aanleiding tot veel problemen en in 1846 besloot men tot een splitsing van de gemeente.

Na de splitsing wilden de bewoners van Lanas een weg aanleggen naar de brug bij Vogüé Deze essentiële verbinding liep door de gemeente Vogüé en de toenmalige burgemeester van Vogüé werkte totaal niet mee. Pas na dertien jaar procederen voor de vergunningen kon de weg in 1864 in gebruik worden genomen. Een paar jaar later werd gekeken of lage brug door de rivierbedding over de Ardèche (die bij hoogwater overstroomt) haalbaar was. Dit plan werd snel vervangen door een ambitieuzer project: een brug met negen bogen met overspanningen van twintig meter. In 1898 was de financiering geregeld en in 1902 werd de brug voltooid. In de Tweede Wereldoorlog werd de brug op 3 augustus 1944 door het Franse verzet opgeblazen. Na drie jaar was de schade weer hersteld.

Een veroordeelde held

Nog noemenswaardig is dat op de begraafplaats van Lanas het graf van Henri Charrière ligt (1906-1973), beter bekend als Papillon ('vlinder') naar een tatoeage in de vorm van een grote vlinder op zijn borst. Papillon werd in 1931 tot levenslange dwangarbeid veroordeeld wegens een moord die hij niet had gepleegd. Charrière heeft in diverse dwangarbeiderskampen gezeten, van Saint-Laurent in Frans-Guyana tot het beruchte Duivelseiland. In de dertien jaar dat hij vastzat probeerde hij negen keer te ontsnappen waarbij zijn laatste poging slaagde, hij ontsnapte van een eiland op een vlot van kokosnoten. Over deze periode schreef hij de avonturenroman Papillon, die in 1969 uitkwam. Er zijn ruim 13 miljoen exemplaren in 30 vertalingen van verkocht en het boek maakte hem in één klap beroemd en steenrijk. Het verhaal werd in 1973 verfilmd en in 2017 volgde een remake. In 1970 verleende het Franse rechtssysteem gratie aan Charrière voor zijn veroordeling wegens moord. De Lanassiens beschouwen de veroordeelde als een held: de feestzaal in het dorp draagt de naam 'Salle Polyvalente Papillon'.

Lees verder op Franstalige bronnen:

• Website: Erfgoed van de Ardèche
• Website: historisch onderzoek en reconstructie van Lanas
• Boek: hoofdstuk over de brug bij Lanas
• Website: Gemeenten in de Ardèche
• Tijdschrift Ma Bastide: artikel over Lanas
• Boek: Atlas des châteaux du Vivarais van Lanas