⚠ Ons nieuwe webadres is ikvertrek.fr

Wat we zowel meemaken in onze Tweede Jeugd

De grandeur van de Franse taal

Het Frans is een mooie taal. Neem bijvoorbeeld Pommes sautées et la boulette de hachis avec la chicorée de Bruxelles, dat klinkt veel chiquer dan gebakken aardappelen met een gehaktbal en witlof. Cabaretier Wim Kan vergeleek eens voor de grap de naam van onze minister-president Joop den Uyl met die van de Franse president Valéry Giscard d’Estaing. Maar niet alleen de Nederlanders vallen voor de Franse flair. Alle volkeren in de wereld proberen zich van hun boerse volksheid te ontdoen met Franse leenwoorden. In elke taal klinken Franse woorden zoveel geraffineerder. Een woord als lingerie roept bij velen heel andere associaties op dan de letterlijke betekenis: damesondergoed.

Het volgende citaat komt uit ‘De haan op de mesthoop’ van Jelle Noorman. Er staat geen woord Frans in. Alle gebruikte woorden komen voor in de officiële Woordenlijst Nederlandse taal.

Een rendez-vous in een chic restaurant is natuurlijk een cliché. Wanneer je je echter in deze glaciale entourage de horreur van de après-ski in een chalet wilt besparen of de al even vulgaire ambiance van de plaatselijke cafés en bistro’s schuwt, is een aperitief in tenue de soiree nu eenmaal de rigueur. Enfin, de molières gepoetst, wat eau de toilette op de wangen, en met een gestreken gilet en een vouw in de pantalon langs de boulevard geflaneerd, hoopvol op weg naar een amoureus tête-à-tête. Als je even later, na een blik op het menu bij de entree, het etablissement binnentreedt, word je getroffen door een charmant clair-obscur: dankzij de lage, gewelfde plafonds en het diffuse licht schijnsel van enkele plafonnières heeft de ruimte veel weg van een souterrain of het depot van een antiquair - een impressie die nog wordt versterkt door een curieuze collectie bric à brac, geëtaleerd in vitrines langs de wanden. Aan een lange tafel zit een elegant gezelschap geanimeerd te converseren, in afwachting van het diner. Een lichte gêne overvalt je wanneer je naar de femme fatale speurt met wie je een liaison hoopt aan te knopen. En juist op dat moment wordt je geabordeerd door een gesoigneerde heer, wiens embonpoint respect afdwingt. Het is de gerant, die je amicaal, haast familiair begroet, om je en passant met een fait accompli te confronteren. ‘De excuses van Madame.’ Hij glimacht. Een bon-mot? Nee, een affront en plein public. En, helaas, een déjà vu.

Hoftaal

De Franse hofcultuur was eeuwenlang de referentie voor de Europese elite en hun manier van leven. De Europese adel sprak Frans. Dit sijpelde door naar het gepeupel en daarom is nu wereldwijd alles wat met rijkdom, fortuin, status en glamour te maken heeft, getoucheerd door de Franse cultuur. Andere volkeren moeten het niet in hun hoofd halen om de Fransen op hun terrein te penetreren. Zo hebben de Duitsers het wel eens het gewaagd om ook een parfum op de markt te brengen met de naam Echt Kölnisch Wasser. Nadat dit ruikwater was omgedoopt tot het deftige eau de cologne was het acceptabel. Zelfs de Duitsers gebruiken de Franse term.

Maar alle bombarie kan nog wel eens tegenvallen. Zo is de beroemde Franse keuken ontstaan uit armoede. Ingewanden (tripes), ramtestikels (animelles), hanenkammen (crêtes de coq), tuinslakken (colimaçon), runderpens (gras-double) staan gewoon op een menukaart van een duur restaurant. Waar overal ter wereld deze producten als afval of oneetbaar werd beschouwd maakten Fransen deze tot een exquise. En we slikken het voor zoete koek omdat de Fransen de kunst verstaan van het verleiden. Want, om impressie te maken op je lover kan je beter niet daten in een fastfoodtoko om even wat te chillen, beter is om met je maîtresse tête-à-tête te converseren bij een amoureus rendez-vous in een luxe etablissement.

Het Engels/Amerikaans mist het juiste finesses en daarom kopiëren we naturellement de Franse cultuur. Een beetje kapperszaak noemt zich haute coiffures, een broodjeszaak loopt beter als bistro, vooral als het kadetje met kaas wordt vervangen door een pistolet met brie. Een flat maakt meer indruk als je die omdoopt tot een appartement, en als je dan ook nog in je salon over de divan een grand foulard drapeert (in plaats van een lap stof over de bank in de zitkamer gooit) krijgt het zelfs cachet. In alle beroepen zijn Franse woorden doorgedrongen. In een sterrenrestaurant werken de chef-kok en souschef, een orkest wordt geleid door de dirigent, bij de politie werkt de rechercheur, het hoofd van een bedrijf is de directeur, de choreograaf is de baas van het ballet, de aanvoerder van het leger is de generaal, een president is de leider van het land.

27 maart 2024